O IMENIMA NASELJA SLOVENSKE KONJICE I KONJIC

Iako su u velikom dijelu dvadesetog stoljeća Bosanci i Slovenci živjeli u istoj državi (Austro-Ugarska, Kraljevina SHS i Titova Jugoslavija) oni se nisu puno trudili da bi objasnili odnosno povezali imena naselja Konjic i Konjice. Nije ih zanimala čak ni činjenica da je bilo 1934. godine baš zbog bosanskog naselja Konjic slovensko naselje Konjice preimenovano u Slovenske Konjice. O vrlo zanimljivim vezama između imena naselja Konjic i Slovenske Konjice raspravljao sam inače prije pet godina u jednom u Ljubljani objavljenom članku, a ovdje želim predstaviti samo dio tog članka.

Naselje Slovenske Konjice u sačuvanim pisanim izvorima prvi put bilo je spomenuto 1146. godine kao »Cuonoviz« odnosno kao »Conuwitz«. Zanimljiva je usmena predaja o konju, koji se i danas skriva u imenu naselja Slovenske Konjice odnosno u imenu oko 1100 metara visoke planine poznate pod imenom Konjiška gora. Radi se naime o bijelom konju sa kojeg je sv. Juraj uspio smrtno raniti krvoločnog zmaja skrivenog u velikom gorskom jezeru na planini Konjiška gora. Tu usmenu predaju o svečevom bijelom konju zapisao je 1886. godine znameniti - u blizini naselja Slovenske Konjice rođeni - slovenski teolog, pisac i lavantinski biskup Mihael Napotnik (1850-1922), koji je i autor prvog, u Mariboru 1884. godine pod naslovom »Kratek pregled bosanskega slovstva« objavljenog pregleda bosanske književnosti. Jeli moguće usmenu predaju o svečevom bijelom konju povezati s prvim - u dvanaesto i trinaesto stoljeće datiranim - evropskim legendama u kojima je bio spomenut boj sv. Jurja i zmaja. Bijeli konj inače je i heraldički simbol naselja odnosno općine Slovenske Konjice.

Iako je bosansko naselje Konjic u sačuvanim pisanim izvorima prvi put bilo spomenuto 16.6. 1382. godine kao »Coniçium« to naselje nije puno mlađe od naselja Slovenske Konjice. Razvoj tog važnog rudarskog središta u srednjem vijeku bio je u priličnoj mjeri zavisan od predstavnika bosanske vladarske dinastije Kotromanić i od predstavnika od Carigrada i Rima nezavisne bosanske kršćanske Crkve. Sve do dvadesetog stoljeća bilo je naselje Konjic više puta predstavljeno i kao Konjica odnosno kao Konjice, a i danas u njegovoj neposrednoj blizini postoje toponimi »Konjica«, »Konjice« i »Zakonjica«. Da se radi o vrlo starom naselju na svojevrstan način svjedoči i usmena predaja o nastanku naselja Konjic odnosno usmena predaja o nastanku dvadesetak kilometara od naselja Konjic udaljenog Boračkog jezera u kojem se je – sudeći po riječima francuskog putopisca Quicleta - čak i u sedamnaestom stoljeću skrivao krvoločni zmaj, te napadao ljude i konje.

Znameniti bosanski - u blizini naselja Konjic rođeni - arheolog i pravnik Pavao Anđelić (1920-1985) smatrao je da Konjic spada među najstarija naselja u Bosni i Hercegovini odnosno u Titovoj Jugoslaviji. Tu njegovu hipotezu nije teško braniti. Dosta teže je braniti njegovu hipotezu, da nema zadovoljavajućeg objašnjenja, koje bi moglo protumačiti značenje i nastanak imena Konjic. Pavao Anđelić naime nigdje nije citirao tri rečenice iz znamenite historijsko-umjetničke topografije s naslovom »Konjiška dekanija. Umetniški spomeniki lavantinske škofije II.«, koju je 1909. godine objavio slovenački historičar umjetnosti i teolog Avguštin Stegenšek (1875-1920): »Konjiški grad se imenuje po Konjicah. Ni pa treba misliti, da je ime Konjice v zvezi s kakšno konjušnico, kakor sta menila Miklošič in Zahn, ampak imenuje se po konjih…Sorodnika ima v mestu Konjica v Bosni«. Da ih je citirao uvjeren sam da danas heraldički simbol općine Konjic ne bi bio most preko rijeke Neretve, već bi to bio (bijeli) konj.

Na spomenuto djelo Avguština Stegenšeka pozivao se je 1996. godine i slovenački historičar Anton Ožinger. I on je smatrao da se u imenu naselja Slovenske Konjice skriva konj: »…kraj z imenom, ki je bolj ali manj soroden s "Konjice", je že obstajal, ko so zgradili prvo cerkev v čast sv. Juriju…Nedvomno v korenu besede zaznamo besedo "konj", pa tudi narečne posebnosti temu pritrjujejo. Ker je kraj nastal, preden je bila v njem cerkev, posvečena sv. Juriju, katerega so v srednjem veku upodabljali kot hrabrega viteza praviloma na konju, krajevnega imena ne moremo spravljati v zvezo s sv. Jurijem, saj bi potem imeli v naši ožji domovini veliko krajevnih imen "Konjice". Kjer je naselje nastalo ob cerkvi sv. Jurija, je krajevno ime prevzelo svetnikovo ime: Sv. Jurij, Šentjur, Šenčur itd. Pač pa je v Sloveniji (pa tudi drugod) dokaj pogosto krajevno ime, včasih samo zaselek, ki ima v svojem korenu besedo "konj": Konjiško (pri Sevnici), Konjska Glava, Konjski Hrib, Konjski Vrh, Konjsko, Konjščica. Na Hrvaškem je kraj Konjšćina, v Bosni in Hercegovini planina Konjuh in kraj Konjic, Konjsko, v Makedoniji kraj Konjuh, Konskaja v Ukrajini, Konskie na Poljskem. Za Konjice ni nobenih dokazov, da bi ta koristna domača žival imela tu poseben gospodarski pomen, namreč, da bi tu vzrejali večje ali boljše konje kakor drugod v sosedstvu, ampak je imenu botrovala podoba kraja, stisnjenega na neki način pod goro, ki z nekaj domišljije ali romantike projicira na obzorju neba silhueto konja. Po tem bi lahko razlagali zelo star pojav konja v grbu«.

Bilo kako bilo, konja, koji se skriva u imenu naselja Slovenske Konjice i naselja Konjic potrebno je predstaviti i u historijsko-umjetničkoj topografiji naselja Konjic. Objavu te topografije najavio sam na savjetovanju slovenačkih historičara umjetnosti u Ljubljani 2008. godine.

                                                          Literatura

Mihael NAPOTNIK, Imenopis konjiške nadfare 2. Rodbinska in domača osebna imena, Kres (Leto 6., Zvezek 4.), Klagenfurt 1886, str. 291, 292.

Justin KARLINSKI, Die Messungen der Tiefe des Borkesees bei Konjica, WissenschaftlicheMittheilungen aus Bosnien und der Hercegovina 1., Beč 1893, str. 542 – 548.

Jernej ANDREJKA, Slovenski fantje v Bosni in Hercegovini 1878, Klagenfurt 1904, str. 367.

Ćiro TRUHELKA, Opis Dubrovnika i Bosne iz 1658 godine, Glasnik zemaljskog muzeja, Sarajevo 1906 str. 11.

Avguštin STEGENŠEK, Konjiška dekanija (Umetniški spomeniki lavantinske škofije II.), Maribor 1909, str. 290.

Pavao ANĐELIĆ, Srednjovjekovna kultna mjesta u okolini Konjica, Glasnik zemaljskog muzeja (Arheologija) 12., Sarajevo 1957, str. 187.

Pavao ANĐELIĆ, Srednjovjekovni gradovi u Neretvi, Glasnik zemaljskog muzeja (Arheologija) 13., Sarajevo 1958, str. 184.

Konstantin JIREČEK, Trgovački putevi i rudnici Srbije i Bosne u Srednjem vijeku, Zbornik Konstantina Jirečeka I. (ed. Đorđe Pejanović i Mihailo Dinić), Beograd 1959, str. 294.

Albertus MAGNUS, Von Falken, Hunden und Pferden. Deutsche Albertus-Magnus-Übersetzung aus der 1. Hälfte des 15. Jahrhunderts 2. (urednik Kurt LINDNER), Berlin 1962.

Pavao ANĐELIĆ, Historijski spomenici Konjica i okoline I., Konjic, 1975, str. 319 – 322.

Anđelko BADURINA, Leksikon ikonografije, liturgike i simbolike zapadnog kršćanstva, Zagreb 1979, str. 308 – 310.

Pavao ANĐELIĆ, Studije o teritorijalnopolitičkoj organizaciji srednjovjekovne Bosne, Sarajevo 1982, str. 85 – 116.

Jean CHEVALIER – Alain GHEERBRANT, Rječnik simbola. Mitovi. Sni. Običaji. Geste. Oblici. Likovi. Boje. Brojevi, Zagreb 1983, str. 270 – 278.

Svetislav RISTIĆ, Leksikon: mit i umetnost, Beograd 1984, str. 347 – 350.

Desanka KOVAČEVIĆ KOJIĆ, Privredni razvoj srednjovjekovne bosanske države, Zbornik: »Prilozi za istoriju Bosne i Hercegovine 1. Društvo i privreda srednjovjekovne bosanske države«, Sarajevo 1987, str. 178.

Anton OŽINGER, Zgodovinski oris konjiške prafare od ustanovitve do konca prve svetovne vojne Zbornik: Konjiško 1146 - 1196, Slovenske Konjice 1996, str. 38.

Milan NATEK, Slovenske Konjice, Enciklopedija Slovenije 12., Ljubljana 1998, str. 18.

Lojze PENIČ, Zgodovina, Enciklopedija Slovenije 12., Ljubljana 1998, str. 19.

Richard BENZ, Die Legenda aurea des Jacobus de Voragine, Gütersloh 1999, str. 232 – 236.

Tine GERM, Simbolika živali, Ljubljana 2006, str. 85.

http://turizem.konjice.si/indeh.php?option=com_content&task=view&id=27&Itemid=40  (stanje na dan 27.11. 2007. godine).

Franci LAZARINI – Tina KOŠAK, Umetnostna zgodovina, znanost za danes? Zgodovina stroke, terminologija, topografija. 3. posvet slovenskih umetnostnih zgodovinarjev, Umetnostna kronika 19., Ljubljana 2008, str. 28.

http://arhiv.bosnjak.si/images/stories/pdf/konjic.pdf (stanje na dan 1.3. 2013. godine)