VRANOGRAČ

Srednjovjekovni grad i naselje u kojem su vrane grakale

 

U istočnom dijelu bosansko-hercegovačke općine Velika Kladuša i ispod ruševina srednjovjekovnog grada Vrnograča nalazi se istoimeno naselje. U tom naselju 1986. godine završio sam osnovnu školu i bilo mi je jako drago kad mi je dvadesetak godina kasnije ugledni vrnogrački učitelj Ibrahim Ikanović poklonio knjigu »Osnovna škola u Vrnograču 1880-2000. godine«, koju je napisao zajedno s Mujom Koštićem. Radi se o zaista dobroj i lijepoj knjizi. Posebno me je zanimalo njeno drugo poglavlje u kojem su Ibrahim Ikanović i Mujo Koštić predstavili kratku historiju srednjovjekovnog grada odnosno naselja Vrnograča. U tom poglavlju upozorili su, naime, da je u sačuvanim pisanim izvorima srednjovjekovni grad Vrnograč bio spomenut kao Vranograč, Vranograd, Vranogreica i Vranić grad. Citirali su i dvije legende koje govore o nastanku grada Vrnograča:

»Po jednoj, ime je dobio po Vranić kapetanu, koji ga je sagradio i u njemu dugo bio kapetan. A druga legenda kaže: Davno, davno, u jednom carstvu, živio je bogati Dobriša, uzor poštenja i dobrote. Imao je tri prekrasne kćerke: Biku, Soku i Vranu. Kad se kćerke opasaše snagom, umire im otac. One naslijediše očevo imanje i, kako bi ga sačuvale i što više ljudima pomagale, odlučiše da podignu tri grada. U pitomoj dolini Une, Bika sagradi Bihać, a Soka, na jednom visokom brdu podigne lijepi, bijeli Sokolac. Vrana sazida vilinski gradić, na jednom čunjastom brdu, okruženom izvorima i potocima, kojeg po njenom imenu nazvaše Vranograd«.

Ovdje želim upozoriti da je posebno zanimljiva ta druga legenda o nastanku grada Vrnograča, koja je inače prvi put bila zapisana 1887. godine u jednom udžbeniku za osnovne škole, a 1890. godine u Zagrebu bila je objavljena i u knjizi »Bihać i bihaćka krajina« hrvatskog historičara Radoslava Lopašića. Iz nje naime vrlo jasno vidi se da legendarne sestre Soka i Vrana uopće nisu bile djevojke već ptice: sokol i vrana. Jeli Vrnograč svoje ime stvarno dobio po ptici vrani, koju istraživači (ornitolozi) smatraju jednom od najinteligentnijih ptica? Da se to zaista moglo dogoditi, o tome na svojevrstan način svjedoči i činjenica da je bio u Bosni i Hercegovini dokumentiran veći broj srednjovjekovnih gradova s imenom Sokol odnosno Sokolac, koji su svoje ime sigurno dobili po najbržoj ptici na nebeskom svodu, sokolu.

Bilo kako bilo, od devetnaestog stoljeća do danas iz imena Vrnograč više se ne može sasvim jasno vidjeti njegovo porijeklo. U imenu tog srednjovjekovnog grada i naselja morala bi biti dva samoglasnika (a). O tome je nešto napisao i već spomenuti hrvatski historičar Radoslav Lopašić:

»Vranograd, koji se sada ponajviše zove Vranograč ili Vrnograč, znatniji je grad od Podzvizda. On je sazidan na litici nizka brda. Grad je opasan uzkimi dolinami, a obtočen je potokom Vranogradskim. Iza ravnice podižu se bregovi, koji su liepom hrastovom šumom pokriveni. I Vranograd ima kulu i vanjski zid. Kula je zidana na četiri ugla a prostranija je od Podzvizdske. Prama iztoku je pod gradom čaršija sa nekoliko kuća i dućana; na iztočno-sjevernoj strani je džamija. Krov na gradu već je davno izgorio od groma. U gradu ima bunar, a i natpis je bio na gradu, ali ga je nestalo«.

Zbog svega ovdje navedenog smatram da bi najviši predstavnici općine Velika Kladuša morali što prije ozbiljno raspravljati o toj temi i na kraju rasprave vratiti ljepše odnosno starije ime srednjovjekovnom gradu i naselju Vrnograču: VRANOGRAČ. Da se ne bi sasvim zaboravilo porijeklo njegovog lijepog imena.