ČETIRI BITKE NA BOBOVAČKOM BRONZANOM KOTLIĆU

                   Povodom 1700. godišnjice znamenite bitke kod rimskog Milvijskog mosta

Prije pet godina u 27. broju sarajevske revije Bosna franciscana objavio sam jedan sasvim kratak zapis o bronzanom kotliću za posvećenu vodu, koji su u cisterni bosanske srednjovjekovne prijestolnice Bobovac oko 1880. godine našli i franjevačkom samostanu Svetog Ivana Krstitelja u Kraljevoj Sutjesci poklonili austro-ugarski vojnici. U tom zapisu spomenuo sam i najzanimljiviji likovni ukras na kotliću, a to su četiri figuralne kompozicije, koje su bile u literaturi predstavljene kao: »Bitka konjice«, »Bitka pješadije«, »Pomorska bitka« i »Priobalska bitka«. Već na prvi pogled bio sam uvjeren da se radi o antičkim rimskim vojnicima predstavljenim onako kako su ih u 15. i 16. stoljeću vidjeli renesansni umjetnici. 

                                             Ilustracija 1.Bobovački bronzani kotlić

                               Ilustracija 2. Figuralna kompozicija "Bitka konjice"

                                Ilustracija 3. Figuralna kompozicija "Bitka pješadije"

                             Ilustracija 4. Figuralna kompozicija "Pomorska bitka"

                 

                             Ilustracija 5. Figuralna kompozicija "Priobalska bitka"

Ovdje želim i nešto više napisati o tim figuralnim kompozicijama. Smatram naime da se radi o vojnicima antičkih rimskih careva Konstantina Velikog (306-337) i Licinija (308-324), koji su se u znamenitim bitkama kod Cibalae, Hadrianopolisa, Hellesponta i Chrysopolisa (od 314. do 324. godine) borili za vlast odnosno za Konstantinove i Licinijeve političke interese. Dakle, radi se o svojevrsnim likovnim predstavama (ilustracijama) onih bitaka u kojima je Konstantinova vojska pobijedila Licinijevu vojsku. Do tog zaključka došao sam na temelju činjenice da je raspored figuralnih kompozicija na kotliću napravljen točno po kronološkom redu tih Konstantinovih i Licinijevih bitaka: »Bitka konjice«-Bitka kod Cibalae, »Bitka pješadije«-Bitka kod Hadrianopolisa, »Pomorska bitka«-Bitka kod Hellesponta i »Priobalska bitka«-Bitka kod Chrysopolisa.

Po kronološkom redu prva bitka između Konstantinove i Licinijeve vojske bila je bitka kod naselja Cibalae 8.10. 314. ili 316. godine, a pobjednika bitke odlučili su zaista Konstantinovi i Licinijevi konjanici. Druga bitka između Konstantinove i Licinijeve vojske bila je bitka kod Hadrianopolisa u mjesecu julu 324. godine, a pobjednika bitke odlučila je zaista Konstantinova i Licinijeva pješadija. Nekoliko dana nakon bitke kod Hadrianopolisa bila je dokumentirana i treća bitka između Konstantinove i Licinijeve vojske (kod Hellesponta), a pobjednika te bitke odlučila je zaista Konstantinova i Licinijeva mornarica. Po kronološkom redu četvrta odnosno zadnja bitka između Konstantinove i Licinijeve vojske bila je bitka kod Chrysopolisa, a dogodila se zaista na morskoj obali odnosno u blizini Chrysopolisa 18.9. 324. godine. Nekoliko mjeseci nakon te bitke Konstantin je ubio Licinija, ukinuo tetrarhiju i do kraja života sam vladao u rimskom Carstvu.

                     Ilustracija 6. Tapiserija Pietra da Cortona iz rimske Palazzo Barberini

Ovdje je potrebno još istaknuti da po kronološkom redu Konstantinovih i Licinijevih bitaka napravljeni raspored figuralnih kompozicija nije jedina činjenica na temelju koje je moguće braniti hipotezu o Konstantinovim i Licinijevim bitkama predstavljenim na bobovačkom bronzanom kotliću. Na tom kotliću posebnu pažnju zaslužila je »Pomorska bitka«. Naime, po imenu nepoznati umjetnik dosta vješto je (pored ratnih brodova) u morskim valovima napravio i lik vojnika, koji očito pliva prema jednoj od obala. Smatram da je lik tog vojnika-plivača moguće identificirati na temelju vojnika-plivača, koji je predstavljen na jednoj tapiseriji italijanskog arhitekta i slikara Pietra da Cortona (1596?-1669). Pietrova tapiserija nastala je za rimsku Palazzo Barberini 1635. godine, a radi se o ilustraciji već spomenute Konstantinove i Licinijeve pomorske bitke kod Hellesponta. Poznato je inače da je ta bitka trajala oko dva dana odnosno da su ratne brodove Licinijevog admirala Abantusa (Amandusa) do kraja uništili vojnici Konstantinovog sina Krispa i jak vjetar, a sam admiral Abantus izbjegao je smrt plivajući do obale. Smatram da je bio baš lik tog Licinijevog admirala predstavljen (u morskim valovima odnosno pored jednog  Licinijevog ratnog broda) na tapiseriji Pietra da Cortona i na bobovačkom bronzanom kotliću. Osim toga, uvjeren sam da je na tom kotliću odnosno u središtu figuralne kompozicije »Bitka konjice« moguće vidjeti i lik cara Konstantina Velikog. Naime, car Konstantin Veliki bio je prvi antički rimski car, koji je (inače na smrtnoj postelji) postao kršćanin, a to je naravno sasvim razumljiv razlog zbog kojeg su njegov lik, te likovi njegovih i Licinijevih vojnika mogli biti zanimljivi po imenu nepoznatom umjetniku, kad je tražio čime da ukrasi (bobovački) bronzani kotlić za posvećenu vodu. 

                                                                   Literatura

Muhamed Karamehmedović, Bronzani kotlić iz Kraljeve Sutjeske, Glasnik zemaljskog muzeja 20., Sarajevo 1965, str. 281-294.

Husein Sejko Mekanović, Bobovački bronzani kotlić, Bosna franciscana 27. Sarajevo 2007, str. 311, 312.